5 loại vi khuẩn và nấm mốc gây bệnh phổ biến nhất

Vi khuẩn và nấm mốc hiện diện thường xuyên trong môi trường sống của con người, vậy làm cách nào để chung sống an toàn với chúng?  

Có hàng ngàn loại vi khuẩn khác nhau tồn tại trong môi trường sống, và sự hiện diện của chúng có thể thay đổi tùy theo môi trường và điều kiện thời tiết cụ thể. Việc duy trì sự vệ sinh và vệ sinh cá nhân là quan trọng để kiểm soát sự phát triển và lây truyền của các loại vi khuẩn này.

Ngoài ra cũng có hàng ngàn loại nấm mốc gây hại cho sức khoẻ con người trong nhà ở.  Tác hại của nấm mốc có thể thay đổi tùy thuộc vào loại nấm, mức độ tiếp xúc và sức kháng của cơ thể con người. Đối với những người có hệ miễn dịch yếu, những loại nấm mốc này có thể gây ra vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Để đảm bảo an toàn, việc kiểm soát độ ẩm trong nhà và duy trì vệ sinh thường xuyên là quan trọng để ngăn chặn sự phát triển của nấm mốc và giảm nguy cơ tiếp xúc với chúng.

Phần 1: Tầm quan trọng của vệ sinh cá nhân

1.1. Sự lây truyền của vi khuẩn và nấm mốc

Vi khuẩn và nấm mốc là những loại vi sinh vật tồn tại rộng rãi trong môi trường xung quanh chúng ta. Chúng có khả năng lây truyền và gây bệnh khi tiếp xúc với cơ thể con người. Việc duy trì vệ sinh cá nhân đúng cách là một cách hiệu quả để ngăn chặn sự phát triển và lây truyền của chúng.

Tiếp xúc trực tiếp: Việc tiếp xúc trực tiếp với các bề mặt hoặc vật dụng nhiễm khuẩn hoặc nhiễm mốc có thể dẫn đến lây truyền bệnh. Ví dụ, nếu bạn chạm vào một bề mặt nhiễm khuẩn sau đó không rửa tay và chạm vào mắt, miệng hoặc mũi, vi khuẩn có thể xâm nhập vào cơ thể.

Tiếp xúc với thức ăn: Nếu thức ăn tiếp xúc với bề mặt hoặc đồ dùng nhiễm khuẩn hoặc nhiễm mốc và không được nấu chín hoặc chế biến đúng cách, vi khuẩn và nấm mốc có thể truyền tải vào cơ thể qua thức ăn.

Lây truyền qua không khí: Một số loại vi khuẩn và nấm mốc có thể truyền tải qua không khí, đặc biệt là khi có sự xâm nhập vào hệ thống đường hô hấp. Điều này thường xảy ra khi vi khuẩn hoặc nấm mốc phát tán bào tử, vi khuẩn, hoặc spore qua không khí và sau đó được hít vào cơ thể.

Lây lan qua tiếp xúc với động vật: Nếu động vật cảnh quan hoặc thú cưng tiếp xúc với môi trường nhiễm khuẩn hoặc nhiễm mốc, chúng có thể trở thành nguồn lây truyền khi tiếp xúc với con người.

Truyền nhiễm qua vật dụng cá nhân: Sử dụng chung vật dụng cá nhân như bàn chải đánh răng, khăn tắm, hoặc đồ dùng nhà tắm có thể dẫn đến truyền tải vi khuẩn và nấm mốc nếu chúng không được vệ sinh và duy trì sạch sẽ.

1.2. Nguy cơ nhiễm trùng

Việc giữ vệ sinh sạch sẽ các đồ dùng vệ sinh cá nhân là một cách để giảm nguy cơ nhiễm trùng. Một số loại vi khuẩn và nấm mốc có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm nhiễm ngoại da, nhiễm trùng tiểu đường, viêm phổi, và nhiễm trùng huyết. Trong trường hợp nhiễm trùng nặng, có thể gây tử vong.

1.3. Bảo vệ sức kháng của cơ thể

Chúng ta phụ thuộc vào hệ miễn dịch của cơ thể để đối phó với các vi khuẩn và nấm mốc. Tuy nhiên, khi cơ thể tiếp tục phải chiến đấu với một lượng lớn vi sinh vật gây bệnh do vệ sinh cá nhân kém, hệ miễn dịch có thể trở nên yếu đuối và dễ bị tấn công bởi các bệnh truyền nhiễm khác.

1.4. Tăng cường sức khỏe tổng thể

Vệ sinh cá nhân đúng cách không chỉ giúp bảo vệ khỏi các bệnh nhiễm trùng mà còn giúp cải thiện sức khỏe tổng thể. Chăm sóc da, tóc, và các bộ phận khác của cơ thể đồng nghĩa với việc ngăn chặn sự phát triển của mụn trứng cá, vảy nến, và các vấn đề khác về da liễu. Điều này cũng có tác động tích cực đến tâm trạng và tạo cảm giác tự tin.

rửa tay sạch để tiêu diệt nấm mốc và vi khuẩn có hại

Phần 2: Đặc tính gây bệnh của vi khuẩn và nấm mốc

2.1. Vi khuẩn Escherichia coli (E. coli)

E. coli là một loại vi khuẩn thường tồn tại trong ruột người và động vật ấu trùng. E. coli là một ví dụ điển hình về vi khuẩn có thể vừa mang lại lợi ích vừa gây hại cho sức khỏe con người, tùy thuộc vào chủng và điều kiện môi trường.  Một số biến thể của E. coli có thể gây bệnh. Loại E. coli gây bệnh thường xuất hiện khi thực phẩm hoặc nước bị nhiễm khuẩn. Nếu không duy trì vệ sinh cá nhân và sự vệ sinh chặt chẽ cho các vùng nhạy cảm như sau khi đi vệ sinh, nguy cơ nhiễm trùng E. coli tăng cao. Nhiễm trùng này có thể gây ra tiêu chảy, buồn nôn, và thậm chí là nhiễm trùng tiết niệu.

• E. coli thuộc nhóm vi khuẩn Gram âm, có hình que.
• Chúng là vi khuẩn kỵ khí tùy ý, có nghĩa là chúng có thể sống trong cả môi trường có oxy lẫn không oxy.
• Có vách tế bào phức tạp chứa lipopolysaccharide, đặc trưng cho vi khuẩn Gram âm.
• Trong điều kiện bình thường, E. coli là một phần của hệ vi sinh đường ruột và giúp duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh vật.
• Chúng giúp sản xuất vitamin K2 và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây hại.
• Có nhiều chủng E. coli, phần lớn là vô hại. Tuy nhiên, một số chủng có thể gây bệnh, như E. coli O157:H7.
• Chủng gây bệnh có thể sản xuất các độc tố như Shiga toxin, gây ngộ độc thực phẩm và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như tiêu chảy nặng và suy thận.

2.2. Nấm Candida albicans

Candida albicans là một loại nấm mốc tồn tại tự nhiên trong đường tiêu hóa và niêm mạc âm đạo của phụ nữ. Tuy nhiên, khi sự cân bằng của nấm Candida albicans bị suy yếu, nó có thể phát triển quá mức và gây ra nhiễm trùng nấm. Nhiễm trùng nấm Candida albicans thường xuất hiện ở các vùng ẩm ướt như miệng, niêm mạc âm đạo và da. Nó gây ra tình trạng viêm nhiễm ngoại da và có thể dẫn đến ngứa và sưng đỏ.

• Candida albicans thuộc nhóm nấm men, là một phần của hệ vi sinh vật bình thường trên da và trong các đường niêm mạc như miệng, ruột, và âm đạo.
• Nó có khả năng chuyển đổi giữa hình dạng nấm men (đơn bào) và hình dạng nấm sợi (đa bào), tùy thuộc vào môi trường.
• Nhiễm trùng do Candida albicans, còn được gọi là candidiasis, có thể xảy ra khi sự cân bằng của hệ vi sinh vật bị phá vỡ, cho phép nấm phát triển quá mức.
• Các dạng nhiễm trùng thường gặp bao gồm nhiễm trùng da, miệng (thrush), và nhiễm trùng âm đạo (vaginitis).
• Triệu chứng bao gồm ngứa, đỏ, và đau ở khu vực bị nhiễm, mảng trắng trên niêm mạc miệng hoặc âm đạo, và đau khi nuốt hoặc giao hợp.
• Sự phát triển của sự kháng thuốc chống nấm đang trở thành một vấn đề ngày càng nghiêm trọng, đòi hỏi việc phát triển các phương pháp điều trị mới.
• Nấm này có thể sống trong nhiều môi trường khác nhau và phổ biến ở khắp nơi trên thế giới.

2.3. Staphylococcus aureus (S. aureus)

S. aureus là một loại vi khuẩn thường tồn tại trên da của con người và động vật. Tuy nhiên, một số biến thể của S. aureus có thể gây bệnh khi chúng xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hoặc các vùng da bị tổn thương. S. aureus có khả năng gây ra nhiễm trùng da, viêm họng, viêm phổi, và nhiễm trùng huyết nếu không được kiểm soát và ngăn chặn kịp thời.

• Staph aureus là vi khuẩn hình cầu, xếp thành từng cặp, chuỗi hoặc cụm giống như một chùm nho.
• Chúng là vi khuẩn Gram dương, có nghĩa là có lớp vách tế bào dày chứa peptidoglycan.
• Staph aureus thường được tìm thấy trên da và trong mũi của khoảng 30% dân số mà không gây hại.
• Tuy nhiên, chúng có thể trở thành gây bệnh khi chúng xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hở hoặc thông qua các thiết bị y tế.
• Staph aureus có thể gây ra nhiều loại bệnh khác nhau, từ nhiễm trùng da nhẹ như mụn nhọt, đến các bệnh nghiêm trọng hơn như viêm màng não, viêm xương, nhiễm trùng máu, và viêm nội tâm mạc.
• Một số chủng, đặc biệt là MRSA (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus), đã phát triển khả năng kháng với nhiều loại kháng sinh, làm cho việc điều trị trở nên khó khăn hơn.
• Staph aureus sản xuất nhiều loại độc tố và enzyme có khả năng gây hại cho mô và kích thích hệ miễn dịch.

2.4. Aspergillus

Aspergillus là một loại nấm mốc phổ biến trong môi trường. Tuy nhiên, khi người có hệ miễn dịch suy yếu tiếp xúc với Aspergillus, nó có thể gây ra nhiễm trùng nội tiết nghiêm trọng, gọi là bệnh aspergillosis. Bệnh này thường xảy ra ở người có bệnh lý cơ bản hoặc sau phẫu thuật. Nấm mốc Aspergillus cũng có thể gây ra các triệu chứng viêm phổi và gây ra nguy cơ đe dọa đến tính mạng.  Aspergillus là một ví dụ của sự đa dạng và phức tạp trong thế giới nấm mốc, với cả ý nghĩa tiêu cực và tích cực đối với con người và môi trường.

• Aspergillus thuộc nhóm nấm sợi, là một phần của ngành Ascomycota trong vương giới Fungi.
• Các loài Aspergillus có hình dạng đặc trưng gồm các sợi nấm (hyphae) tạo thành một mạng lưới mọc rộng.
• Aspergillus phổ biến trong môi trường tự nhiên, đặc biệt là trong đất, thực vật bị hỏng, và hệ vi sinh vật trong không khí.
• Chúng có khả năng phát triển ở nhiều điều kiện khác nhau và có thể được tìm thấy trên toàn cầu.
• Một số loài Aspergillus, như A. fumigatus và A. flavus, có thể gây nhiễm trùng, đặc biệt là ở những người có hệ miễn dịch yếu.
• Aspergillosis là tên gọi chung cho các bệnh nhiễm trùng do Aspergillus, có thể gây viêm phổi và các biến chứng nghiêm trọng khác.
• A. flavus sản xuất aflatoxin, một trong những chất gây ung thư mạnh nhất, thường được tìm thấy trong thực phẩm bị mốc như lạc và ngũ cốc.
• Aspergillus thích nghi tốt với môi trường ít dưỡng chất và có thể phát triển ở nhiệt độ khác nhau, làm cho chúng trở thành một vấn đề trong bảo quản thực phẩm và kiểm soát nhiễm khuẩn.

2.5 S. aureus – Vi khuẩn nguy hiểm trên điện thoại di động

Một trong những loại vi khuẩn gây bệnh phổ biến trên điện thoại di động là Staphylococcus aureus (S. aureus). S. aureus là một loại vi khuẩn thông thường tồn tại trên da của con người và động vật. Nó có khả năng chuyển từ tay người sang các bề mặt khác, bao gồm điện thoại di động, khi ta sử dụng thiết bị này mà không tuân thủ vệ sinh cá nhân.

S. aureus có thể gây ra nhiễm trùng da khi nó xâm nhập vào các vết thương nhỏ trên da hoặc các vùng da bị tổn thương. Điện thoại di động thường chứa nhiều vi khuẩn bám vào màn hình và bề mặt điện thoại, và khi ta tiếp xúc mắt mặt với điện thoại sau khi chạm vào các bề mặt khác, vi khuẩn có thể lan truyền và gây nhiễm trùng nếu không được vệ sinh thường xuyên.

Để ngăn chặn sự phát triển và lây truyền của S. aureus và các loại vi khuẩn khác trên điện thoại di động, quá trình vệ sinh định kỳ và sạch sẽ cho thiết bị là cần thiết. Điều này bao gồm việc sử dụng khăn mềm ẩm để lau sạch màn hình và bề mặt điện thoại, tránh đặt điện thoại trên các bề mặt bẩn, và tuân thủ vệ sinh tay thường xuyên khi sử dụng điện thoại di động.

Tiêu diệt và ngăn chặn vi khuẩn:

1. Rửa tay thường xuyên: Sử dụng xà phòng và nước ấm để rửa tay ít nhất 20 giây sau khi tiếp xúc với bất kỳ bề mặt có thể nhiễm khuẩn, sau khi đi vệ sinh, hoặc trước khi chuẩn bị thức ăn.

2. Sử dụng chất tẩy rửa: Sử dụng chất tẩy rửa chứa chất kháng khuẩn để vệ sinh bề mặt trong nhà, đặc biệt là trong nhà vệ sinh, nhà bếp, và các khu vực tiếp xúc với thực phẩm.

3. Nấu thức ăn đúng cách: Đảm bảo nấu thức ăn ở nhiệt độ an toàn để tiêu diệt vi khuẩn. Sử dụng nhiệt độ nấu chín an toàn (nhiệt độ nội thị thực phẩm cần đạt tối thiểu 75°C) để đảm bảo thức ăn an toàn.

4. Bảo quản thức ăn đúng cách: Lưu trữ thức ăn ở nhiệt độ thích hợp và tránh để thức ăn tươi sống tiếp xúc với thức ăn đã nấu chín.

5. Đặc biệt chú ý đối với thực phẩm dễ nhiễm khuẩn: Thức ăn như thịt tươi sống và các sản phẩm sữa chua nên được lưu trữ ở nhiệt độ thấp hơn và tiêu diệt nhanh chóng sau khi sử dụng.

Tiêu diệt và ngăn chặn nấm mốc:

1. Kiểm soát độ ẩm:  Để ngăn chặn sự phát triển của nấm mốc, duy trì môi trường khô ráo và thoáng mát trong nhà. Sử dụng máy điều hòa nhiệt độ và quạt để tạo điều kiện khô thoáng.

2. Sử dụng chất kháng nấm mốc:  Sử dụng các sản phẩm chứa chất kháng nấm mốc để vệ sinh và bảo vệ bề mặt như tường, sàn, và tủ quần áo.

3. Bảo quản thực phẩm đúng cách:  Để tránh sự phát triển của nấm mốc trong thực phẩm, đảm bảo rằng thực phẩm được đóng gói kín đáo và lưu trữ trong tủ lạnh hoặc tủ đông nếu cần.

4. Thường xuyên kiểm tra và thay đổi vật dụng:  Kiểm tra các vật dụng như bàn chải đánh răng, máy sấy tóc, và máy lọc không khí thường xuyên và thay đổi chúng khi cần thiết để ngăn chặn sự phát triển của nấm mốc.

5. Làm sạch và thông thoáng: Thực hiện làm sạch và thông thoáng các khu vực dễ bị ẩm ướt và mục tiêu của nấm mốc như phòng tắm và bếp.

Việc duy trì sự vệ sinh cá nhân và thực hiện các biện pháp an toàn thực phẩm cũng là cách quan trọng để tránh nhiễm vi khuẩn và nấm mốc.  Ngoài ra, vệ sinh các bề mặt và đồ dùng thường xuyên bằng cách sử dụng các chất tẩy rửa,chất kháng khuẩn hoặc thiết bị khử khuẩn bằng tia UV-C để loại bỏ E. coli và các vi khuẩn, nấm mốc khác.

Bộ Y tế nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống. Điều này bao gồm việc sử dụng nước sạch, nhà tắm, và nhà tiêu hợp vệ sinh.  Duy trì Lối sống Lành mạnh, Bộ khuyến khích người dân thực hiện lối sống lành mạnh và tăng cường thể chất, bao gồm việc ăn chín, uống sôi.  Rửa Tay và Vệ Sinh Khử Khuẩn bằng xà phòng và nước sạch hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn tay nhanh là một trong những biện pháp quan trọng để phòng chống dịch bệnh.